Tăng cường thực thi luật "Phòng chống tác hại của thuốc lá"

Trong những năm qua, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) Nghệ An đã đóng vai trò nòng cốt trong công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá, góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng và xây dựng môi trường sống lành mạnh. Tuy nhiên, để tạo được môi trường không khói thuốc là cả hành trình đầy thách thức.

Báo Phụ nữ Việt Nam đã có cuộc trao đổi với BS CKII Lê Tuấn Anh, Trưởng khoa Phòng chống Bệnh không lây nhiễm, CDC Nghệ An - đơn vị đã thực hiện tốt việc chống tác hại của thuốc lá (PCTHTL) trong những năm qua.

Xin ông cho biết công tác phòng, chống tác hại thuốc lá và những kết quả đã đạt được của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Nghệ An thời gian qua?

- Từ năm 2015 đến nay, dưới sự hỗ trợ từ Quỹ PCTHTL, Bộ Y tế, Sở Y tế Nghệ An đã tham mưu UBND tỉnh, Ban chỉ đạo PCTHTL tỉnh ban hành nhiều văn bản, kế hoạch, triển khai các hoạt động tập huấn, truyền thông nhằm nâng cao hiểu biết của người dân về Luật PCTHTL, xây dựng môi trường không khói thuốc; Niêm yết biển "Cấm hút thuốc lá" tại các cơ quan, đơn vị theo quy định.

Tháng 12/2023, UBND tỉnh Nghệ An đã phê duyệt Kế hoạch số 861/KH-UBND về triển khai Chiến lược quốc gia về PCTHTL đến năm 2030 trên địa bàn tỉnh Nghệ An. Thực hiện kế hoạch, hàng năm CDC tổ chức các hoạt động hưởng ứng Ngày Thế giới không hút thuốc lá (31/5) và Tuần lễ Quốc gia không khói thuốc lá (25/5-31/5).

Các cuộc thi, buổi truyền thông trực tiếp đã được thực hiện tại các trường học, cơ quan, nhằm nâng cao hiểu biết cho học sinh và cán bộ. Nhiều pano, áp phích, tờ rơi, biển cấm cũng được sản xuất và lắp đặt tại các địa điểm công cộng.

Tổ chức giám sát về hoạt động phòng, chống tác hại thuốc lá tại các đơn vị Y tế, Giáo dục trên địa bàn tỉnh Nghệ An; Tổ chức tập huấn cho cán bộ Y tế cơ sở về tư vấn cai nghiện thuốc lá tại cộng đồng; Tập huấn cho cán bộ tham gia hoạt động về PCTHTL tại các trên địa bàn tỉnh Nghệ An; Tập huấn cho cán bộ giáo viên để giảng dạy tại các trường phổ thông...

Ngoài những hoạt động trong khuôn khổ của Quỹ PCTHTL, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật đã phối hợp với Trung tâm sáng kiến sức khỏe và dân số (CCIHP) triển khai một số hoạt động nhằm "Nâng cao năng lực điều phối cấp tỉnh trong việc giám sát và thực thi Luật PCTHTL vì một Việt Nam không khói thuốc".

Tiến hành 16 cuộc phỏng vấn sâu (Sở Y tế, CDC, Trung tâm Y tế, Công an, Phòng ban của UBND thành phố, nhà hàng, khách sạn...) và 1 cuộc thảo luận nhóm (Hội LHPN, Hội Nông dân, Hội Cựu chiến binh, Đoàn Thanh niên, Liên đoàn Lao động, Phòng Giáo dục và Đào tạo, Thanh tra thành phố…) nhằm đáng giá thực trạng về Năng lực PCTHTL tại Nghệ An.

Chúng tôi cũng tiến hành khảo sát tuân thủ Luật PCTHTL/quy định môi trường không khói thuốc. Theo đó, đã triển hành khảo sát tại 7 loại địa điểm chính: Trường học, bệnh viện, các điểm giao thông công cộng, khách sạn, nhà hàng, cơ quan hành chính,…

Tổ chức 3 cuộc họp cùng với Ban chỉ đạo PCTHTL. Tập huấn thanh kiểm tra về PCTHTL với 1 lớp 19 học viên (thanh tra các sở, cục quản lý thị trường, CDC, đại diện các phòng/ban UBND TP Vinh). Tổ chức thanh tra liên ngành PCTHTL tại nhà hàng, khách sạn trên địa bàn thành phố Vinh, tại 12 cơ sở. Hỗ trợ UBND TP Vinh về thực hiện môi trường không khói thuốc.

Trung tâm Sáng kiến sức khỏe và dân số phối hợp với Quỹ PCTHTL và Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức cuộc thi "Rung chuông vàng" tìm nhà vô địch phòng chống tác hại thuốc lá. Trung tâm kiểm soát bệnh tật tham gia hỗ trợ triển khai cuộc thi tại trường THCS và trường THPT thuộc trường Đại học Vinh năm 2025.

- Công tác PCTHTL đã nhận được sự ủng hộ của Sở Y tế, Ban chỉ đạo PCTHTL, UBND, các Sở, ban, ngành, đoàn thể, Quỹ PCTHTL. Các hoạt động phối hợp liên ngành cũng được đẩy mạnh hàng năm để nâng cao hiệu quả. UBND và các cơ quan, đơn vị cũng đã ban hành các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn thực hiện cụ thể Luật PCTHTL. Ngoài ra, chúng tôi còn nhận được sự hỗ trợ về mặt chuyên môn và kinh phí của CCIHP.

Bên cạnh những thành tích đã đạt được, chúng tôi cũng gặp một số khó khăn như một bộ phận người dân vẫn chủ quan trước tác hại của thuốc lá. Ở nhiều cơ quan, lãnh đạo chủ chốt vẫn hút thuốc, chưa nêu gương trong thực hiện.

Ngoài ra, việc kinh doanh thuốc lá diễn ra phổ biến, giá bán thấp, chưa được quản lý chặt chẽ. Người dân, kể cả trẻ vị thành niên và học sinh, có thể dễ dàng tiếp cận… khiến cho việc phòng, chống khói thuốc gặp không ít trở ngại.

Hiện tại, Nghệ An chưa có cơ sở cai nghiện thuốc lá chuyên sâu. Hoạt động tư vấn chủ yếu lồng ghép, chưa có tư vấn chuyên sâu hay hỗ trợ dùng thuốc cho người nghiện nặng. Nội dung "không hút thuốc" chưa được luật bắt buộc đưa vào quy chế thi đua, khen thưởng và chưa triển khai đồng bộ, dẫn đến nơi làm, nơi không. Trong khi đó việc kiểm tra, xử phạt còn hạn chế do lực lượng thanh tra mỏng, thiếu kinh phí nên khó kiểm tra thường xuyên.

Việc xử lý buôn bán, vận chuyển thuốc lá lậu cũng gặp không ít khó khăn bởi đối tượng vi phạm liên tục thay đổi phương thức, thủ đoạn tinh vi, gây khó khăn cho phát hiện và xử lý. Thêm vào đó, cán bộ phụ trách kiêm nhiệm, nhân sự ở các đơn vị phối hợp thường xuyên thay đổi, khiến việc triển khai thiếu sâu rộng, toàn diện và đồng bộ.

Ông có kiến nghị, đề xuất gì với công tác phòng, chống tác hại thuốc lá trong thời gian tới?

- Cần tăng cường việc thực thi luật PCTHTL tại trường học. Cụ thể là tập huấn cho giáo viên học sinh tại các trường học; Tổ chức các cuộc thi tìm hiểu về PCTHTL cho đối tượng học sinh; Cung cấp tài liệu về PCTHTL cho giáo viên, học sinh.

Cần hỗ trợ xây dựng môi trường không khói thuốc tại trường học, cơ quan, đơn vị, các cấp ngành tại địa phương như cung cấp biển hiệu về "Cấm hút thuốc lá". Hướng dẫn các trường học, cơ quan, đơn vị các cấp ngành tại địa phương xây dựng văn bản, quy chế, quy trình xây dựng môi trường không khói thuốc.

Tăng cường sự tham gia, vào cuộc của các ban ngành đoàn thể, các tổ chức, cơ quan, đơn vị trong thực hiện Luật PCTHTL. Tập huấn cho ban, ngành đoàn thể về PCTHTL. Cần thiết phải kiểm soát chặt chẽ hoạt động kinh doanh, buôn bán thuốc lá đặc biệt là thuốc lá bán lẻ và các quy định cấm bán thuốc lá tại các địa điểm cấm theo quy định của Luật.

Đặc biệt là siết chặt công tác phòng chống buôn lậu thuốc lá, thuốc lá giả, thuốc lá thế hệ mới, đồng thời quản lý chặt chẽ hoạt động của các quán bar, karaoke, vũ trường. Sau cùng là phải hỗ trợ kinh phí cho công tác kiểm tra liên ngành, tiến hành xử lý vi phạm các cơ sở kinh doanh, bán buôn, bán lẻ theo quy định của Luật.

Xin cảm ơn ông!