Hội thảo: Chìa khóa phòng ngừa và điều trị HIV hiệu quả

Thứ Sáu, 30/08/2013

Ngày 20 và 21 tháng 8 năm 2013, Trung tâm Sáng kiến Sức khoẻ và Dân số (CCIHP) cùng với giáo sư Peter Aggleton đã tổ chức buổi hội thảo về vai trò của cộng đồng trong phòng chống HIV.

Tuy tình hình phòng ngừa HIV ở Việt Nam đã có những sự thay đổi to lớn do nỗ lực hoạt động của nhà nước cũng như nhiều tổ chức phi chính phủ và mạng lưới những người sống chung với HIV, nhưng hiện nay cộng đồng cũng như nhiều tổ chức xã hội lo lắng về tương lai của những hoạt động phòng chống HIV sẽ ra sao khi các tài trợ rút đi. Ngoài ra sau giai đoạn được đề cập liên tục trên truyền thông như là căn bệnh thế kỷ, HIV hiện nay đã ít được quan tâm hơn. Thậm chí ở một số nơi hay trong những thông điệp của một số tổ chức quốc tế, có sự lạc quan quá mức về tình hình HIV.

Trong bối cảnh đó, có những cách tiếp cận cách nhìn nhận về các chương trình phòng ngừa HIV cũng đã và đang được đánh giá và rà soát lại. Vì vậy, bài thảo luận về vai trò của cộng đồng trong việc phòng ngừa HIV được giáo sư Peter Aggleton trình bày có ý nghĩa được biệt. Ông vừa chỉ ra được những điểm mạnh và yếu trong các cách tiếp cận đồng thời giới thiệu việc đánh giá vai trò của cộng đồng mà theo ông là chìa khóa trong việc phòng trừ HIV hiệu quả hơn so với những cách tập trung vào cá nhân và hành vi nguy cơ của cá nhân cũng như những cách tiếp cận khác đề cập đến cấu trúc xã hội.

Tính chủ thể của tập thể thể hiện trong các hành động tập thể được minh họa qua phân tích các ứng phó với HIV của những cộng đồng người đồng tính ở Úc, hay của những cộng đồng tại Brazil. Giáo sư nhấn mạnh đến sự đoàn kết trong cộng đồng, cách tranh luận mang tính phản biện và hoạt động cho lợi ích của chính cộng đồng mình và liên minh với các cộng đồng dễ bị tổn thương khác để thay đổi hành vi trong chính cộng đồng, cũng như tạo nên những để thay đổi cấu trúc xã hội. Cộng đồng phải thúc đẩy mối liên minh và tinh thần đoàn kết xã hội, nhận thức được sự bất công và bất bình đẳng và đòi hỏi sự công bằng, liên minh với nhau để phát triển mạng lưới, nâng cao lòng tin cao trong các cộng đồng. Những đặc tính hay các mô thức văn hóa cũng có thể được khai thác để phát triển các cộng đồng này tốt hơn, nâng cao tính chủ thể của tập thể, trong đó trách nhiệm xã hội, mục tiêu chung và tinh thần đoàn kết đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc thúc đẩy tính chủ thể của tập thể, tập trung vào mối liên hệ giữa con người với cộng đồng và xã hội, trong đó các cá nhân có thể hành động khác nhau nhưng đều hướng đến mục tiêu chung. Để làm được như vậy, theo Peter Aggleton, sự đối thoại cởi mở, thẳng thắn và tinh thần phản biện trong các cuộc đối thoại trong cộng đồng cũng như với các cộng đồng khác có vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa HIV cũng như các hành vi có nguy cơ.

Ý nghĩa của cộng đồng trong bài giới thiệu của giáo sư ít nhiều khác biệt với cách thức chúng ta vẫn nghĩ về cộng đồng xưa nay và đề nghị những người tham gia nghĩ về các cộng đồng ở Việt Nam. Giáo sư đặt câu hỏi liệu có sự thay đổi nào ở Việt Nam và nếu áp dụng theo cách tiếp cận này, đặc trưng với văn hóa Việt Nam. Các thảo luận chưa được sâu vào yếu tố cuối cùng, tuy nhiên những người tham gia cũng chia sẻ sự hình thành một số cộng đồng những người sống chung với HIV, cộng đồng MSM, những người làm mại dâm hay hút chích nhen nhóm ở Việt nam cũng như khó khăn trong thời gian sắp tới. Một số ý kiến cho rằng dù có liên minh và những bước tiến, nhưng nhiều nhóm đã bị vỡ và mất đi tính tự chủ của mình và chạy theo các dự án, cạnh tranh các nguồn lực chứ chưa hoạt động dựa trên nhu cầu và hành động thực sự của cộng đồng đó. Một số nhóm tự lực khác triển khai các vận động để mua bảo hiểm, cũng là một trong những sáng kiến của cộng đồng trong việc ứng phó với tình hình HIV trong vài năm sắp tới. Các sáng kiến về cộng đồng chưa thực sự được thảo luận nhiều, và được nhìn nhận ở nhiều chiều cạnh như tầng lớp xã hội, điều kiện kinh tế và chính trị, vân vân.

Theo Giáo sư Aggleton, việc phát hiện ra những mô hình hoạt động dựa trên ý chí tập thể, trong đó mỗi hành vi tình dục có những ý nghĩa nhất định, sẽ giúp thay đổi cộng đồng và sự thay đổi cộng đồng theo hướng tích cực sẽ là câu chuyện để khuyến khích sự tiếp tục quan tâm hơn nữa vào các hành động của cộng đồng.

Nói tóm lại, tính chủ thể tập thể đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa HIV, tuy nhiên tùy theo mỗi bối cạnh chính trị, văn hóa mà các hình thức hoat động có thể khác nhau, nhưng đều chia sẻ một mục tiêu chung. Mô hình tập trung vào cộng đồng này nhận ra điểm yếu của các mô hình tập trung quá nhiều vào cá nhân cũng như mô hình tập trung nhiều vào tính dễ tổn thương về mặt văn hóa và xã hội. Với tinh thần của cộng đồng, các ý nghĩa của hình vi tính dục diễn ra với mỗi cá nhân đều mang ý nghĩa cộng đồng, có thể sẽ giúp cho việc phòng ngừa HIV hiệu quả hơn.

CCIHP